Slik går du fram når du skal drive med setningsanalyse:
Klikk på Setningsanalyse med tre i menyen til venstre.
Vel deretter Sjå på eller bygg dine eigne
setningsanalysetre. Alternativt kan du velje språk frå
VISLs hovudside
og klikke deg vidare via Non-Automatic parse. Sida du kjem
til, har fire ikon, eitt for kvart av nivåa A, B,
C og D. Vel nivå ved å klikke på
ikonet.
Når du er inne på sida for nivået ditt, kan du
velje ein setningstype. Når du klikkar på ein seksjon
eller underseksjon, kjem du til eit oversyn som inneheld ei gruppe
setningar. Til venstre for kvar setning er det eit bilete av eit
trediagram:
Når du klikkar på dette trediagrammet, kjem det opp
ei eiga side med treet for setninga du har valt. Dette treet ser
kanskje litt annleis ut enn den analysemetoden du plar bruke
på skulen. Derfor gir vi her ei forklaring på korleis
trea er oppbygde, og korleis du kan jobbe med dei.
Språk
Hovudspråket på VISL er engelsk, men når du klikkar
deg inn på treanalysesida, vil alle forklaringar og menyar
vere på norsk. Vekslar du mellom å analysere setningar
på ulike språk, kan du likevel oppleve at menyar og
forklaringar kjem opp med feil språk eller målform.
Har du til dømes akkurat analysert setningar på bokmål,
kan du få bokmålstekst sjølv om du analyserer
nynorsksetningar i neste omgang. Om dette skulle skje, kan du velje
rett språk eller målform under Språk i rullgardinmenyen øvst. Du kan også velje Rydd
opp og avslutt under Fil. Neste gong du klikkar deg
inn på ei setning, får du korrekt språk eller
målform.
Treet
I trea er setningsledda (subjekt, verbal, adverbial osv.) markerte
med grøne boksar. Ordklasser (substantiv, verb, adverb osv.)
er markerte med lilla boksar. Setningsledda blir skrivne med store
bokstavar, og ordklasser blir skrivne med små bokstavar. Under Funksjon: setningsledd
og Form: ordklasser i denne brukarrettleiinga
finn du eit oversyn over setningsledda og ordklassene som blir brukte.
Øvst på treanalysesida er
det ei grøn linje med oversyn over setningsledda. På VISL-sida blir dette kalla funksjonar. Ei lilla linje viser
alle formene, det vil stort sett seie ordklassene. Dersom
du vil vite det norske ordet for ei av forkortingane på den
lilla eller grøne linja, kan du føre musa over den
forkortinga du lurer på.
NB! Mange forkortingar er dei same som dei du plar å bruke.
Somme er annleis. Grunnen til dette er at forkortingane skal vere
dei same for alle dei 27 språka i VISL. Det gjer at det er
enkelt å veksle mellom setningsanalyse på nynorsk, tysk
og arabisk. Ulempa er at det er nokre nye omgrep å hugse på
for dei norske brukarane. Vi rår deg til å bruke musa
flittig! (Som nemnt ovanfor får du det norske ordet om du
fører musa over forkortinga du står på.) Dessutan
kan det løne seg å skrive ut oversynet over forkortingar slik at det ligg ved sida av maskina når du arbeider med VISL.
Terminologiquizane kan også brukast for å øve
inn forkortingar og grammatisk terminologi.
Her kan du lese meir
om korleis setningane er analyserte.
Det ferdige
treet
Dersom du ønskjer å sjå på det ferdige
treet med informasjon både om ordklasser og syntaktisk funksjon,
kan du klikke på knappen Fald ut treet på venstre
side av treet. Då får du sjå heile det ferdige
treet. I staden for å bruke Fald ut treet, kan du
falde ut enkeltnodar i treet ved å klikke på dei. Du
kan også gå til Vis tre i verktøylinja
over treet. Her kan du velje om treet berre skal innehalde informasjon
om ordklasser (vel Berre form), om det berre skal innehalde
informasjon om setningsledda (vel Berre funksjon), eller
om det skal innehalde informasjon om begge delar. Dessutan kan du
fastsetje korleis ordklasseinformasjonen og setningsleddinformasjonen
skal visast i høve til kvarandre (Funksjon over form
eller Funksjon til venstre for form). Her er eit døme på eit tre som er falda ut:
Å byggje tre
Dersom du vil byggje tre sjølv, vel Bygg trediagram
under Verktøy:
På den grøne linja er det no ein knapp for kvart setningsledd
(funksjon). På den lilla linja er det ein knapp for
kvar ordklasse (form). Under ser du eit tre under bygging:
Di oppgåve er å plassere ordklasser og setningsledd
rett på rett stad i treet på så kort tid som mogeleg.
Når du vil plassere ei ordklasse eller eit setningsledd, klikkar
du på den knappen du vil ha på den grøne eller
lilla linja og slepper opp. Så fører du musa til den
rette boksen i treet og klikkar igjen. Dersom du har gjort eit rett
val, blir svaret ditt ført opp i treet, og du kan gå
vidare til neste ord. Dersom du har gjort feil, kan du prøve
igjen.
Nokre gonger er eit setningsledd oppbygd av meir enn eitt ord, ei
såkalla gruppe. Dersom du vil binde nodar saman til
ei gruppe, må du fyrst gå inn på Modus
til venstre på skjermen. Her kan du velje mellom Gi namn
til og Bygg. Når du skal binde saman nodar,
må modus vere Bygg. Når du har sett modus på
Bygg, kan du klikke på dei nodane du vil binde saman
til ei gruppe. Det er viktig at kvar node blir markert med ei svart
ramme rundt seg. Når alle nodane du vil binde saman, har ei
slik svart ramme, kan du klikke på Bind nodane saman
til venstre på skjermen. Dersom den samanbindinga du har foreslått
er rett, vil programmet automatisk lage ein felles overordna node
for gruppa. Dersom du ikkje er sikker på kva node som skal
bindast saman, kan du klikke på Vis struktur. Då
vil programmet vise deg alle gruppene i setninga.
